але

Українська

сполучник

Морфосинтаксичні ознаки

Сполучник.

Вимова

• МФА: []
•  прослухати вимову^{?, файл}
• УФ: []

Семантичні властивості

Значення

1. спол. виражає протиставний зв'язок між сурядними реченнями або однорідними членами речення: та, проте, однак. ◆ Караюсь, мучуся... але не каюсь!… Шевченко

Синоніми

1. та, однак, проте, втім

Антоніми

1. —

Антоніми

1. —

Гіпероніми

1. —

Гіпоніми

1. —

Переклад

протиставний зв'язок між сурядними реченнями або однорідними членами речення
Англійськаen: but Німецькаde: aber Польськаpl: ale Російськаru: но Шведськаsv: men (sv) Японськаja: でも, しかし

вигук

Морфосинтаксичні ознаки

Вигук.

Семантичні властивості

1. вигук виражає здивування, незадоволення. ◆ Та яке там лихо? Кажіть швидше, спати хочу. — Але! кому спати, а кому ні!— сказав Уласович Квітка-Основ'яненко
2. ірон. уживається в значенні, близькому до нічого й казати! ◆ [Служебка:] Ото але! Король пастушку свата, …чому б мені не стати панею? Леся Українка

Синоніми

1. —
2. —

Антоніми

1. —
2. —

Гіпероніми

1. —
2. —

Гіпоніми

1. —
2. —

Переклад

здивування, незадоволення

нічого й казати!

частка

Морфосинтаксичні ознаки

Частка.

Значення

1. частка рідк. уживається в значенні, близькому до невже, хіба, з відтінком здивування, сумніву. ◆ — А почім груші? — По гривні. — Але?
2. частка розм. уживається в підсилювальному значенні: оце, ото. ◆ Ійон, ійон же, вража мати! Але Еней наш зледащів Котляревський
3. частка діал. цілком, зовсім. ◆ Без мене одного ніхто, але то ніхто не міг би під час зими виглянути з хати Іван Франко

Синоніми

1. —
2. —
3. —

Антоніми

1. —
2. —
3. —

Гіпероніми

1. —
2. —
3. —

Гіпоніми

1. —
2. —
3. —

Споріднені слова

Найтісніша спорідненість

Етимологія

Від ??

Переклад

невже, хіба, з відтінком здивування, сумніву

оце, ото

цілком, зовсім

Джерела

• Словник УЛІФ: але
• Словник УЛІФ: але
• Словник УЛІФ: але

Білоруська

сполучник

Морфосинтаксичні ознаки

Корінь: --.

Вимова

• МФА: []
•  вимова^{?, файл}
• УФ: []

Семантичні властивості

Значення

супраціўны.

1. Злучае процілеглыя члены сказа і сказы; па свайму значэнню адпавядае словам “а”, “аднак”, “наадварот”. ◆ І вось ён, горад, зноў перад намі, скалечаны, але жывы. Шамякін. ◆ З партызанамі поруч ступала невысокая жанчына, яшчэ маладая, але з плецівам першых маршчын каля вачэй. Мележ. ◆ Палешукі стаялі, як строгія і справядлівыя суддзі, але сур'ёзныя твары іх часта рабіліся вясёлымі, і дружныя покаты смеху напаўнялі вуліцу. Колас.

// Прылучае процілеглыя члены сказа і сказы з абмежавальным адценнем; адпавядае слову “аднак”. Малады чалавек гаварыў па-беларуску, але з моцным польскім акцэнтам. Колас. [Максім:] — Чалавечына добры, розуму — бездань, але трошкі і старазаветны. Брыль. Слухачы засмяяліся, але іх смех быў прыязны. Мележ. // Падкрэслівае проціпастаўленне галоўнага сказа даданаму ўступальнаму або аднаго з членаў сказа другому з уступальнымі злучнікамі “хоць”, “хаця” і інш. Стары млын хоць ужо і не працаваў доўгі час, але грэбля была яшчэ моцная і ўтварала прасторны стаў. Чарнышэвіч. Хоць і. холадна яшчэ, марозна, але паварочвае ўжо на вясну. Арабей. [Сымон:] — Хоць малады [Грышка], але, відаць, бывалы. Танк. // Ужываецца ў спалучэнні са злучнікам “затое” пры замяшчальным проціпастаўленні. Пясчаныя глебы, але затое колькі іншых выгод! Шамякін. [Свідэрскі:] Свідэрскі не ваяка, гэта так, Але затое першы між гуляк. Глебка.

1. Злучае члены сказа і сказы з узаемным выключэннем; па свайму значэнню адпавядае злучнікам “а”, “аднак”. [Яўмень:] Ты ведаеш, але казаць не хочаш! Чарот. Зморанасць усяго цела магла скончыцца толькі пасля сну, але спаць не даваў холад. Чорны. У гэтым баі маёр Караневіч быў ранены, але не пакінуў каманднага пункта. Крапіва. Нявідны стаяў і цярпліва лавіў зручны момант, каб выйсці з свае засады. Але момант гэты не налучаўся. Колас.
2. Злучае сказы, у адным з якіх выказваецца неадпаведнасць таму, аб чым гаворыцца ў другім сказе. ◆ Столь гатова была ўпасці, але яе трымалі тры свежа абструганыя жардзіны. Чорны. Быў… ◆ [дзед Талаш] там ці не быў, напэўна ніхто не ведаў. Але ж людзі называлі яго імя. Колас.

далучальны.

1. Далучае сказы і члены сказа, якія развіваюць, дапаўняюць або паясняюць выказаную думку, паўтараючы пры гэтым адно з слоў папярэдняга сказа ці словазлучэння. Ты ад мяне цяпер далёка, Але і з той далечыні Гараць вясёлкай яснавокай Твае прывабныя агні. Колас. Кожны выбірае сам сабе шлях да шчасця, але толькі яно не заўсёды даецца лёгка і проста. Паслядовіч. [Несцяровіч:] — Людзей нам патрэбна многа, але такіх, якія працуюць. Чорны.
2. Далучае члены сказа і сказы, звязаныя паміж сабой часавай паслядоўнасцю (часта ў спалучэнні з прыслоўямі часу або словамі, якія абазначаюць час). На лесніковым двары забрахаў сабака, але зараз жа сціх, відаць, пазнаўшы гаспадара. Паслядовіч. Люба зачыніла дзверы, але праз хвіліну хтосьці пачаў стукаць у іх. Чорны. З аднаго паста абазваўся кулямёт, але пасля першага стрэлу з “трыццацьчацвёркі” ён змоўк. Мележ.
3. Ужываецца ў пачатку самастойных сказаў пры рэзкім пераходзе да новай думкі або новай тэмы выказвання; адпавядае злучніку “ды”. Нават Ячны і той маўчаў... Але што я кажу, — ён, бадай, лепш за ўсіх разумеў, што за свята было для Івана ў той дзень. Брыль. [Пан:] — Бяры сабе з маёнтка, што пажадаеш, ды ідзі дахаты, каб я цябе больш не бачыў! — Добра, — кажа дзяўчынка. — Але мне хочацца на адыход цябе віном пачаставаць. Якімовіч.
4. Выкарыстоўваецца ў мове адной асобы пры адказе самому сабе ці нязгодзе з самім сабою або на пачатку рэплікі пры адказе субяседніку. ◆ [Лютынскі:] Тут канечне доктар патрэбен. Але дзе нам узяць яго? Крапіва. На возеры мяце пазёмка, рухомы снег схаваў ворагаў, якія заляглі, накрыліся халатамі і, безумоўна, некуды паўзуць. Але куды? Адступаюць назад ці падпаўзаюць да берага, да нас? Шамякін. ◆ [Ніна:] “Мусіць, доля, лёс мой такі ўжо, што суджана прапасці ні за што… Але ж не! Знайду і на.. [Лявона] ўправу…” Галавач.

III. у знач. нескл. наз., н. Акалічнасці, якія перашкаджаюць ажыццяўленню чаго-н. Ніякіх “але”.

Споріднені слова

Найтісніша спорідненість

Етимологія

Від ??

частка

Морфосинтаксичні ознаки

Частка.

Значення

1. сцвярджальная. Ужываецца пры сцвярджальным адказе або згодзе з чым-н. ◆ [Наведвальнік:] — Магу вас запэўніць, тыя [стравы] надзвычай каларыйныя. [Жанчына:] — Ну, але, але. А от ці смачныя, а? Васілёнак.
2. узмацняльная (у спалучэнні з часціцай “ж” і наступным “і”). Выказвае здзіўленне, захапленне, абурэнне, іронію. ◆ Але ж і навальніца! ◆ Але ж і нягоднік! ◆ Але ж і ты добры, нечага сказаць. ◆ □ [Купрыян:] — Ну, ты, брат Мікіта, і дока! Але ж і на выдумкі хват! Колас.

Джерела

• Словник української мови в 11-ти томах, К.: Наукова думка, том І, 1970
• Великий зведений орфографічний словник сучасної української лексики /Уклад. і головний редактор В. Т. Бусел. — К.; Ірпінь: ВТФ «Перун», 2003 ISBN 966-569-178-3
• Бондаренко І., Хіно Т. Українсько-японський словник / За ред. Ю. О. Карпенка. Київ: Видавничий дім «Альтернативи», 1997. — 250 с.

Кримськотатарська

Морфосинтаксичні ознаки

Іменник.

Вимова

МФА: []

•  прослухати вимову^{?, файл}

Семантичні властивості

Значення

1. все. ◆ Немає прикладів слововжитку (див. рекомендації).

Усталені та термінологічні словосполучення, фразеологізми

• але даа — все ще

Споріднені слова

Найтісніша спорідненість

Етимологія

Від ??